Het bewaken van een eerlijk procesverloop is één van de hoofdtaken van een magistraat. Wie geen eerlijk proces krijgt, zal bijna automatisch het slachtoffer worden van een gerechtelijke dwaling. In het meest extreme geval leidt dit tot de onterechte uitvoering van een veroordeling tot de dood, wat Jezus ook overkwam.
Het begrip ‘fair trial’ zit thans verankerd in o.a. de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, aangenomen door de Verenigde Naties van 10 december 1948, artikel 10:
“Eenieder heeft, in volle gelijkheid, recht op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak door een onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke instantie bij het vaststellen van zijn rechten en verplichtingen en bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde strafvervolging.”
Het is dus nog zeer recent dat dit begrip officieel werd vastgelegd. Ten tijde van het passieverhaal van Jezus was dit duidelijk niet het geval. Op grond van vage beschuldigingen werd Jezus gearresteerd en voorgeleid bij de autoriteit die een oordeel moest vellen. Dit verliep echter niet via een eerlijk proces. Pilatus vond geen schuld maar liet zich uiteindelijk toch overhalen door de stem van het volk. Daarmee liet hij toe dat Jezus gekruisigd werd.
Alle mogelijke inbreuken op de regels van een eerlijk proces worden hier met de voeten getreden. Het wordt zelfs wat we nu ‘trial by media’ zouden noemen. Een verdachte wordt door het volk aan het kruis genageld, zonder veroordeeld te zijn door een onafhankelijke instantie na een tegensprekelijk debat waarbij ieder zijn argumenten mag aanbrengen.
Wat er toen gebeurd is, heeft zich spijtig genoeg in de loop der geschiedenis nog voorgedaan. Denk maar aan de heksenprocessen of de talrijke processen in oorlogsperiodes waarbij veel vragen kunnen gesteld worden over de aanwezigheid van een onafhankelijke rechtspraak, voor zover het al tot een proces kwam.
Het passieverhaal volgens Johannes zie ik als een aanklacht tegen het niet respecteren van de regels van een eerlijk proces. Het zijn regels die nu wel universeel zijn vastgelegd maar jammer genoeg nog regelmatig genegeerd worden en tot gerechtelijke dwaling leiden, waarbij onschuldigen veroordeeld worden. Los van het lijden van Jezus en zijn wederopstanding mogen we deze boodschap van het passieverhaal zeker niet uit het oog verliezen, want het blijft brandend actueel.
Karel Van Cauwenberghe